Chapitani da mats

Chasa da purs

Quel è attestà en la diocesa da Cuira (Cuira [diocesa, prinzi-uvestgieu]) dapi il 940. En la confruntaziun cun l'uvestgieu chattava el savens sustegn en la LCD. Durant l'epoca dals uvestgs esters (14./15. tsch.) segirava il chapitel catedral ils dretgs da l'uvestgieu. Statuts dateschan dals onns 1273, 1282, 1321 (capitulaziun electorala per la tscherna da l'uvestg), 1349 e 1414. Dumber da canonis: 1237 38; 1283 24; 1416 17; 1472 23. Dignitaris: prevost, decan, scolasticus, cantor (dapi il 1235), custos. A partir da la fin dal 13. tsch. na fascheva l'uvestg betg pli persunalmain dretgira en cas ecclesiastic, ma numnava in derschader clerical che s'orientava o.t. al dretg processual canonic roman (uffizialat). En il Vnuost lontan occupava l'archiprer l'uffizi dal derschader clerical, en l'Engiadina, savens inaccessibla, il decan.                               
                                                                                           Lothar Deplazes (ac)

Premissas per vegnir recepì en il chapitel catedral eran ina derivanza nobla u in grad academic. La Refurmaziun ha provocà ina gronda perdita d'entradas ed ina diminuziun dal dumber da canonis residents. Ils statuts, relaschads dal nunzi Giovanni della Torre il 1598, han fixà il dumber da canonis residents (purtaders da las dignitads) a sis, ils ulteriurs 18 comm. dal chapitel catedral da Cuira betg residents en la curt episcopala avevan il dretg da participar a l'elecziun da l'uvestg. Il prevost vegniva provedì da la Sontga Sedia, il decan dal chapitel catedral, il cantor ed il custos vegnivan elegids da l'uvestg. Ils Artitgels da Glion dal 1524 e 1526 han limità fermamain l'influenza da las dretgiras episcopalas. Il vicari general era in canoni resident ed occupava savens era la funcziun da l'uffizial (mo temporarmain en il 16. tsch., senza interrupziun pir a partir dal 17. tsch.). En il Vorarlberg, il Vnuost, il Mesauc, il Surses ed en Surselva admoniva in vicari il clerus a la disciplina, infurmava la curia episcopala ed organisava conferenzas pastoralas. Fin il 1941 vegnivan ils uvestgs elegids dal chapitel catedral e confermads da la Sontga Sedia. Cun Johannes Vonderach (uvestg dal 1962-90) ha il papa nominà il 1957 per l'emprima giada in coadjutor cun dretg da successiun, il 1988 ha el accordà il medem dretg a Wolfgang Haas (1990-97). La nominaziun da quel ha provocà il 1998 la separaziun ecclesiastica dal Liechtenstein e da l'uvestgieu da Cuira. Ils canonis exequeschan mo anc funcziuns spiritualas, o.t. en l'administraziun sco vicaris generals ed uffizials. Dapi il Segund Concil vatican han els pers in pau da lur impurtanza sco cussegliaders dals uvestgs tras autras instituziuns, sco p.ex. ils cussegls dals prers.
                                                                                            Pierre Surchat (ac)

Chapitani da mats

Chasa da purs