e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Condrau, Placi Confessiun retica  Confederaziun svizra Il term confederaziun designescha dapi ca. l'onn 1350 ina da las numerusas raits d'allianzas engiradas en il territori da la Svizra odierna. Dal sistem communal republican da la Veglia Confed. svizra e da las metamorfosas revoluziunaras dal 1798-1848 è naschì il stadi federal modern che sa numna en la Const. fed. Schweizerische Eidgenossenschaft, Confédération suisse, Confederazione svizzera, Confederaziun svizra, Confoederatio helvetica. En il senn giuridic abstract dal term signifitga confederaziun la colliaziun d'associads cun dretgs eguals, stabilida tras in sarament davant il Segner, prestà per in tschert temp u per l'eternitad (furma suprema d'ina obligaziun voluntara da l'uman). La Confed. svizra stat en opposiziun cun l'urden ierarchic dal domini feudal basà sin l'engirament dals subdits (omagi). Il term Confederads cumpara en div. allianzas stipuladas en il 13. tsch., il term abstract tud. eidgenössi u eidgnoschaft sa manifesta sco expressiun giuridica sporadicamain en l'emprima mesadad dal 14. tsch., cun referenza territoriala precisa l'emprima giada il 1351. La noziun Confed. svizra vegniva duvrada pli tard en maniera parallela u sco alternativa a differentas cumbinaziuns dal titels d'onur uffizials (Liga vetus et magna Alamaniae superioris, 15.-18. Jh.; alter grosser Pund obertütscher Landen, 15.-17. tsch.) sco era en substituziun dal term pli current Helvezia. La noziun Schweizerische Eidgenossenschaft cumpara sporadicamain en il 16. e 17. tsch., pli savens en il 18. tschientaner. En las linguas rom. manca la menziun explicita e positiva da l'engirament en las designaziuns uffizialas sco era en lur variantas (franz. Ligues, Treize Cantons, République suisse, Corps helvétique sco translaziun da Corpus helveticum; tal. Lega, Helvezia, Corpo elvetico, Svizzera). La noziun correspundenta coniuratio descriva l'uniun engirada, criminalisada tras la connotaziun cun il term congiuraziun. Il pled romanisà Eidguenots designava mo la partida pro-confederala activa a Genevra a l'entsch. dal 16. tschientaner. La Veglia Confed. svizra consistiva dapi il 1353 dad otg, dal 1513 fin a ses declin il 1798 da tredesch lieus munic. e rurals (chantuns) cun dretgs cumplains, d'ina dunsaina lieus cun dominis alliads che disponivan, en grads differents, da dretgs limitads (citads, principadis e las republicas federalisticas dal Grischun e dal Vallais), dals dominis communabels e d'insaquants protecturats. Quest sistem cumplex d'allianzas era collià en il rom da la politica exteriura cun numerusas allianzas concludidas cun la Republica da las Trais Lias e cun pussanzas europeicas. Litteratura: W. Oechsli, Orte und Zugewandte, en: Jahrbuch für schweizerische Geschichte, 13/1888, 1-497; Handbuch der Schweizer Geschichte, 2 ts, 1980²; Geschichte der Schweiz und der Schweizer, 1982-83 (2004³); M. Weishaupt, Bauern, Hirten und "frume edle puren", 1992; M. Hettling e.a., Eine kleine Geschichte der Schweiz, 1998. Andreas Würgler  Condrau, Placi Confessiun retica  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: