e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Regeneraziun Regenza interinala [interimala]  Regenza Tranter il 1803 ed il 1813 vegnivan elegids ils trais comm. da la Regenza (numnada era Cussegl pitschen u Cussegl guvernativ) dals deputads da lur Lia respectiva en il Cussegl grond, e quai en la sessiun da stad, a partir dal 1814 da l'entir Cussegl grond en ina tscherna libra e secreta e cun la maioritad absoluta da las vuschs. Els vegnivan tschernids per in onn e pudevan puspè candidar suenter in'interrupziun dad in onn. Per motivs da paritad confessiunala stueva esser in dals comm. da la Regenza dapi il 1814 cat., e quai era de facto il landrehter da la LG. A partir dal 1821 pudevan ils regents vegnir reelegids immediat per in segund onn d'uffizi. Il represchentant da la LDD entrava en uffizi il 1. da sett. da l'onn d'elecziun (determinà per il 1804 tras la sort ed alura mantegnì), ils ulteriurs dus comm. il 1. da schaner da l'onn suandant. Il presidi midava mintga quatter mais en roda da la LDD a la LCD ed a la LG. Sias cumpetenzas eran: executiva, administraziun, polizia statala, cassa statala, promoziun dal commerzi, mobilisaziun da milissas chant., administraziun da la duana. Per chaussas impurtantas avev'ins da consultar ils statalters da las Trais Lias. Il president da la Regenza avriva la sessiun dal Cussegl grond, a la quala ils dus ulteriurs comm. participavan cun vusch consultativa. Il 1814 ha la Regenza obtegnì la surveglianza da la giustia ed è daventada l'emprima instanza per recurs en affars civils. Las cumpetenzas da la Regenza eran limitadas tras cumissiuns administrativas, las decisiuns da las qualas ella aveva sulettamain da sancziunar formalmain. Da l'autra vart avevan ils represchentants da la Regenza sco comm. da la cumissiun dal Cussegl grond ina grond'influenza en affars legislativs. Tr. il 1851 ed il 1880 vegniva la Regenza elegida libramain da candidats da l'entir Chantun cun ina suletta reelecziun pussaivla. L'emprim vegnivan elegids ils dus cuss. guv. refurmads, alura il catolic. Il primelegì entrava en uffizi il 1. da sett. da l'onn d'elecziun, ils dus auters il 1. da schan. da l'onn suandant. Il medem valeva per lur substituts che vegnivan elegids al medem mument. Il primelegì surpigliava il presidi per l'emprim terzal (schan.-avr.), suandà dal segundelegì e dal terzelegì. La proposta da l'uniun da refurma dal 1848 d'extender la Regenza a tschintg comm. e da subordinar a quels las cumissiuns è vegnida refusada. Tenor la Const. chant. dal 1854 era la pussanza reglamentara da la Regenza liada ad in'incumbensa dal Cussegl grond. Tr. il 1881 ed il 1893 vegnivan elegids ils comm. da la Regenza per dus onns, maximalmain per quatter onns successivs, senza resguard da la clausula confessiunala. Il presidi era vegnì fixà cun l'entschatta dal 1882 ad in onn chalendar. Novas cumpetenzas eran: contact cun autoritads fed. ed extrachant.; surveglianza da l'administraziun comm. e da la giurisdicziun. Dapi il 1894 cumpiglia la Regenza grischuna tschintg cuss. elegids dal pievel l'emprima dumengia d'avrigl. Entrada en uffizi: il 1. da schaner da l'onn che suonda l'elecziun; perioda d'uffizi ordinaria da trais onns; durada d'uffizi limitada a nov onns. L'aboliziun da la cumissiun dal Cussegl grond, la subordinaziun da las ulteriuras cumissiuns a la Regenza ed il sistem departamental èn stadas las premissas per in'executiva effizienta. Fin il 1979 dastgava esser in cuss. guv. a medem temp era cuss. naz. u cuss. dals chantuns. Suenter duas emprovas betg reussidas (1932 e 1953) è la perioda d'uffizi vegnida augmentada il 1974 a quatter onns ed il temp d'uffizi a 12 onns. Entradas en uffizi durant ina perioda currenta na pon betg vegnir cumpensadas. La Const. chant. dal 1894 ha introducì la separaziun da las pussanzas sco principi constituziunal. La Regenza è però era participada a la legislativa en il Cussegl grond cun dretg da proposta, da predeliberaziun e da cogestiun. La revisiun da conclus, ordinaziuns e leschas è mo pussaivla sin proposta da la Regenza u tras ina decleraziun d'urgenza dal Cussegl grond cun ina maioritad da vuschs da dus terzs. Funtaunas: CDG; Chal. statal; Protocols dal Cussegl grond dal Grischun, 1803- (ASGR). Litteratura: S. Curschellas, Die Durchführung der Gewaltenteilung im bündnerischen Verfassungsrecht, 1952; H.P. Batz, Die Bündner Regierung, 1978 (cun numerusas statisticas); Metz, Graubünden 1-3; HbBG; IG. Adolf Collenberg  Regeneraziun Regenza interinala [interimala]  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: