e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Fontana Fontana, Gian  Fontana, Benedetg Attestà per l'emprima giada il 1473 a Riom, † 22-5-1499 en la Battaglia a la Chalavaina, da Salouf. Figl da Heinrich II, ministerial episcopal a Riom, e da Magdalena de Lumbrein (Lumerins). ∞ Ursula n. von Moor, da Zernez. Grazia als lioms da parentella cun Wilhelm e Johann Nuttli de Mont, cun Marquart de Valendau e cun il giuncher Hans de Abys da Plür ha F. pudì tgirar stretgas relaziuns cun la LG ed il sid da las Alps. Landfoct (mastral) episcopal a Riom 1473, 1481-84, 1492 e 1496-97. Sco pres. da dretgiras da cumpromiss ha el intermedià il 1497-98 tr. l'uvestg e la citad da Cuira sco era tr. l'uvestg e la glieud da la Bergiaglia. Sco chapitani episcopal sin la Fürstenburg en il Vnuost ha el exercità il 1499 o.t. funcziuns militaras. Ils emprims tschintg mais da quel onn ha el drizzà davent da Müstair, Bravuogn e Zuoz repetidamain appels a las autoritads politicas, en ils quals el ha dumandà agid (truppas, daners, material da guerra) ed in'intervenziun immediata. Sper Hertli Capol da Flem è F. stà il chapitani il pli prominent en la Battaglia a la Chalavaina (Guerra svabaisa dal 1499). Tenor la legenda duai F., blessà mortalmain, avair encuraschà ses cumpatriots cun l'appel: "Hei, fraischgiamangk meiss matts, cun mai ais par ün huom da fear, quai brichia guardad, u chia hoatz Grischuns e Ligias u maa non plü" (Pieth, Bündnergeschichte, 101). Fin en il 20. tsch. ha l'istoriografia idealisà la figura da F. e fatg dad el in erox. Las festivitads per il 400. anniversari da la Chalavaina, organisadas a Cuira il 1899, èn sa splegadas en furma d'ina commemoraziun naz. e patriotica ed han suttastritgà la rolla da F. en quels eveniments. Il 1903 è vegnì erigì a Cuira in monument en memoria da F., realisà da Richard Kissling. Suenter la Segunda Guerra mundiala ha la perscrutaziun istorica demistifitgà successivamain ils eveniments dal 1499, cun la ristga da sminuir memia fitg la prestaziun politica e militara da Fontana. Litteratura: C. Willi, Calvenschlacht und Benedikt F., 1971; Grimm, Aristokratie; P. Röthlisberger, Benedikt F. lebt!: die Calvenfeier von 1899 und ihre Auswirkungen auf das Geschichtsverständnis, 1999. Martin Bundi  Fontana Fontana, Gian  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: